Cmentarz rzymskokatolicki ul. Włocławska 56-58, tel. 56 654-72-16
1. Dane podstawowe
1.1. Nazwy cmentarza (dawne i obecne)
Oficjalna nazwa: cmentarz parafialny pw Opatrzności Bożej.
1.2. Rodzaj
Cmentarz wyznaniowy, rzymskokatolicki.
1.3. Status
Cmentarz współczesny, istniejący, czynny.
1.4. Lokalizacja
Cmentarz położony na Stawkach, przy ul. Włocławskiej 56-58, ok. 200 m. na wschód od Fortu XIV. Od północy sąsiaduje z ul. Włocławską, od zachodu z ul. Perłową, od południa z niewielkim lasem sosnowym, a od zachodu z ul. Stara Droga - drogą gruntową i nieużytkami.
Obszar wydzielony katastralnie - obręb 66, działki ewidencyjne o nr 694 i 695 o powierzchni łącznej ok. 3,1 ha. z czego ok. 0,94 ha stanowi powierzchnię wolną.
1.5. Podmiot zarządzający
Własność parafii rzymskokatolickiej pw Opatrzności Bożej w Toruniu, ul. Okólna 178, tel. (56) 654-72-16, www.parafiarudak.com.pl.
Obszar sklasyfikowany jako tereny rekreacyjno-wypoczynkowe (Bz).
Księga wieczysta nr TO1T/000028307/4.
1.6. Wpis do rejestru zabytków
Nie wpisano
1.7. Ustalenia dotyczące cmentarza w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego
Cmentarz objęty miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego przyjętym przez Radę Miasta Torunia uchwałą nr 217/03 z 25.09.2003 w którym widnieje pod symbolem 10 ZC. Przeznaczenie: cmentarz, dopuszczona lokalizacja obiektów i urządzeń związanych z przeznaczeniem podstawowym, obowiązek ogrodzenia terenu oraz uzgadaniania z odpowiednimi służbami ochrony zabytków robót budowlanych i wycinki drzewostanu na terenie istniejącego cmentarza i projektu zagospodarowania terenu nowego cmentarza i in.
2. Rys historyczny
Karty cmentarne podają datę założenia jako 1944 r., co nie zostało potwierdzone innymi źródłami. Wydaje się, że bardziej prawdopodobną datą byłby sierpień 1945 r., a więc czas po skończeniu II wojny światowej kiedy to dokonano poświęcenia poewangelickiegokościoła pw Opatrzności Bożej i być może postanowiono zagospodarować teren pod nowy cmentarz katolicki na lewym brzegu Torunia. Z kolei Metryka Cmentarza podaje 1947 r. za datę założenia.
3. Ocena wartości cmentarza
3.1. Wartości architektoniczne
Cmentarz na planie zbliżonym do prostokąta, podzielony krzyżującymi się alejami na sześć dużych i cztery mniejsze, regularne kwatery. Ogrodzony z trzech stron płotem z gotowych, betonowych prefabrykowanych przęseł, od strony południowej otwarty na sosnowy młodnik. Aleja prowadząca od ceglanej bramy wejściowej, ulokowanej od ul. Włocławskiej do centralnie umieszczonego metalowego krzyża, jest wyłożona kostką. Nagrobki są ułożone w równoległych rzędach, orientowane tablicami w stronę alei głównej.
W bezpośrednim sąsiedztwie krzyża cmentarnego znajduje się grupa trzech ciekawych nagrobków, pochodzących z początkowych lat funkcjonowania cmentarza, w kształcie masywnych krzyży, ozdobionych płaskorzeźbioną wicią roślinną. Obok stoi także nagrobek z czarnego granitu. Niestety przeniesiony najprawdopodobniej z cmentarza ewangelickiego, a tu wykorzystany powtórnie. Posiada ślady po groszkowaniu oraz sygnaturę P. Albrecht (kamieniarz z Bydgoszczy). Na tym miejscu wiecznego spoczynku prawie nie odnajdziemy rozległych, monumentalnych założeń. Wyjątkowy jest pomnik mgr Marii Dylla–Gondol, który ma formę wysokiego nadziemnego grobowca, czworobocznego, zbudowanego z granitowych płyt, z krótką informacją o zmarłej umieszczoną na poziomej płycie. Obok ustawiono rzeźbę z piaskowca, przedstawiającą załamującą ręce Żałobnicę, Jest to rzeźba dość znacznej wartości artystycznej, prawdopodobnie przeniesiona z innego cmentarza, być może pochodząca z końca XIX w.
3.2. Wartości historyczne
Najstarszym nagrobek: Elżbieta Krajewska z domu Nendza (1919-1948).
Zasłużeni pochowani:
- Helena (1910-1985) i Tomasz Leszczyńscy (1902-1974) - łącznicy AK.
Inskrypcje:
Wśród znalezionych wyłącznie typowe inskrypcje upamiętniające zmarłych.
3.3. Wartości przyrodnicze
Ogólny stan zachowania: dobry.
Czytelny w terenie układ alejowy i szpalerowy (częściowo nie zachowany) nasadzeń brzóz brodawkowatych i klonów pospolitych, pozostała zieleń to samosiewy sosen pospolitych i brzóz brodawkowatych bądź nowo wprowadzane nasadzenia rozmieszczone na całej przestrzeni założenia.
Skład gatunkowy: |
|
drzewa |
gatunek dominujący: brzoza brodawkowata, gatunki towarzyszące: sosna pospolita, klon pospolity, klon jesionolistny, modrzew europejski, lipa drobnolistna, świerk pospolity, świerk kłujący, jarząb pospolity |
krzewy |
jałowiec pospolity, cyprysik Lawsona, żywotnik zachodni |
pozostałe |
- |
starodrzew |
brzoza brodawkowata, klon pospolity, klon jesionolistny, sosna pospolita |
Brak pomników przyrody oraz rzadkich i okazowych gatunków roślin.
Zagrożenia:
- Brak systematycznej pielęgnacji.
3.4. Wartości kulturowe
Cmentarz funkcjonuje w świadomości torunian jako miejsce pochówku ich najbliższych. Widać, że jest to miejsce otoczone ich troską i często odwiedzane, niewielka jest ilość zaniedbanych grobów. Na terenie cmentarza tuż za bramą wejściową umieszczono jego mapę.
4. Wytyczne dotyczące prac remontowych, konserwatorskich i ochronnych
4.1. Nagrobki
- Wyczyszczenie z mchu i glonów pomnika Żałobnicy stojącego na grobie Marii Dylli-Gondol i wykonanie hydrofobizacji figury.
4.2. Budynki cmentarne
-
4.3. Bramy i ogrodzenia
-
4.4. Alejki
-
4.5. Zieleń
- Opracowanie inwentaryzacji dendrologicznej z gospodarką drzewostanem i projektem nasadzeń.
- Prowadzenie bieżących prac pielęgnacyjnych.
4.6. Pozostałe elementy
-
5. Wytyczne dotyczące przeprowadzenia prac inwentaryzacyjnych i informacyjnych
- Stworzenie strony internetowej poświęconej cmentarzowi wraz z wyszukiwarką zmarłych.
6. Dokumentacja fotograficzna cmentarza
7. Bibliografia
7.1. Źródła niepublikowane
1. Karta Cmentarza, oprac. A. Mietz, J. Pakulski, 1985.
2. Karta Cmentarza, oprac. Henryk Grecki, 1994.
7.2. Źródła drukowane
1. Księga wieczysta nr TO1T/000028307/4 dostępna w Centralnej Bazie Danych Ksiąg Wieczystych, http://ekw.ms.gov.pl/pdcbdkw/pdcbdkw.html [dostęp: 28.11.2013].
7.3. Mapy i plany
1. Plany z Karty Cmentarza.
7.4. Opracowania
-
7.5. Artykuły prasowe
-
7.6. Inne
1. Geoportal miasta Torunia,http://mapa.um.torun.pl/ [dostęp: 28.11.2013].
Fot. 1. Brama główna. | Fot. 2. Aleja główna. | Fot. 3. Mapa cmentarza. | Fot. 4. Nagrobki w postaci zdobionych krzyży. |
Fot. 5. Wtórnie użyty nagrobek z granitu. | Fot. 6. Żałobnica załamująca ręce. | Fot. 7. Żałobnica załamująca ręce. | Fot. 8. Najstarszy zachowany nagrobek. |
Fot. 9. Brzozy brodawkowate w południowej części cmentarza | Fot. 10. Aleja klonów pospolitych |