Cmentarz rzymskokatolicki, ul. Przysiecka 12, tel. 56 610-22-40

   1.        Dane podstawowe

              1.1.        Nazwy cmentarza (dawne i obecne)

Oficjalna nazwa: cmentarz pw Św. Barbary. Mieszkańcy często stosują nazwę: cmentarz  na Barbarce.

              1.2.        Rodzaj

Cmentarz wyznaniowy, rzymskokatolicki.

              1.3.        Status

Cmentarz dawny, istniejący, czynny.

              1.4.        Lokalizacja

Cmentarz położony na Barbarce, przy ul. Przysieckiej 12, tuż obok kaplicy pw Św. Barbary, w bezpośrednim sąsiedztwie leśnictwa Barbarka. Od północy i wschodu sąsiaduje z lasem, od południa z ul. Przysiecką (droga utwardzona), a od zachodu z nieutwardzoną drogą gruntową.

Obszar wydzielony katastralnie - obręb 25, działka ewidencyjna nr 27 o powierzchni 0,12 ha.

              1.5.        Podmiot zarządzający

Własność parafii rzymskokatolickiej pw Św. Antoniego w Toruniu, ul. Św. Antoniego 4, tel. (56) 610-22-40,http://antoni-torun.pl/.

Obszar sklasyfikowany jako tereny rekreacyjno-wypoczynkowe (Bz).

Księga wieczysta nr TO1T/00079610/3.

              1.6.        Wpis do rejestru zabytków

Obiekt wpisany do rejestru zabytków wraz z kaplicą, nr rej.: A/1537/1-2 z 17 sierpnia 2009 r.

              1.7.        Ustalenia dotyczące cmentarza w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego

Obszar cmentarza objęty jest miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego przyjętym przez Radę Miasta Torunia uchwałą nr 749/10 z 25.02.2010, w którym oznaczony jest symbolem 18.02-ZC1 z ustaleniami m.in.:

1) przeznaczenie:

            a) podstawowe - cmentarz

            b) dopuszczalne: obiekty małej architekitury, zieleń urządzona, urządzenia i sieci infrastruktury technicznej wyłącznie dla potrzeb przeznaczenia podstawowego

            c) postuluje się uznanie cmentarza za nieczynny

2) zasady ochrony i kształtowania ładu przestrzennego

            b) zakaz lokalizacji tymczasowych obiektów budowlanych

            c) zakaz lokalizacji nośników reklamowych

            d) nakaz osłonięcia placów pod śmietniki zielenią zimozieloną

            e) nakaz starannego urządzenia głównej strefy wejściowej

3) zasady ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego

            b) nakaz ochrony istniejacego zadrzewienia

6) parametry i wskaźniki kształtowania zabudowy oraz zagospodarowania terenu

            c) zakaz usuwania i przemieszczania nagrobków historycznych

   2.        Rys historyczny

Cmentarz powstał wraz z budową nowej kaplicy Św. Barbary w 1842 r., dzięki staraniom ówczesnego dzierżawcy młyna Heinricha Tilka. Brak danych o wcześniejszych pochówkach w tym miejscu oraz o ewentualnych powiększeniach jego powierzchni w przeszłości.

   3.        Ocena wartości cmentarza

              3.1.        Wartości architektoniczne

Jest to niewielkich rozmiarów cmentarz przyjmujący kształt trapezoidu, położony w bezpośrednim sąsiedztwie kaplicy św. Barbary. Obecnie znajduje się na nim około czterdzieści pochówków, w tym co najmniej dziesięć z ostatnich lat. Otoczony jest, razem z kaplicą wspólnym, nowym metalowym parkanem. Na prawo od betonowych podestów prowadzących do kaplicy znajduje się drewniany krzyż. Na lewo trzy drewniane ławy.

Najcenniejszym elementem cmentarza są dwa żeliwne krzyże, otoczone kutym metalowym ogrodzeniem. Na spodzie pionowego ramienia obu krzyży umieszczono wizerunek Tanathosa. W ich bezpośrednim sąsiedztwie znajdują się jeszcze dwa zachowane ogrodzenia, wewnątrz których znajdują się pochówki z II połowy XIXw.

Na jednym z ogrodzeń zachowała się przytwierdzona metalowa tablica z nazwiskiem zmarłej w 1907 roku Karoliny Wilemskiej, przyozdobiona u góry płaskorzeźbą aniołków przytrzymujących krzyż. W 1994 roku istniała jeszcze druga metalowa tablica Georga Petschata zmarłego w 1893 r. Pozostałe nagrobki pochodzące z I połowy XX w. w większości mają bardzo skromną formę prostokątnego obmurowania ziemnego grobu.

              3.2.        Wartości historyczne

Najstarszy nagrobek: żeliwny krzyż upamiętniający zmarłą w 1865 r. Emilię Tilk. Tuż obok krzyż żeliwny Heinricha Tilka zmarłego w 1879 r.

Zasłużeni pochowani:

• Heinrich Tilk (1798-1879) - dzierżawca młyna na Barbarce, za sprawą którego wybudowano kaplicę pw Św. Barbary.

Inskrypcje (zachowana oryginalna pisowania):

Hier | ruhet | in Gott | Frau Emilie Tilkgeb. Witt | geb. zu Neisse am 21 Juli 1812. gest. 6 December 1865.

Hier | ruhet | in Gott | der Mechanikus  Heinrich Tilkaus Thorn | geb d. 17 Februar 1798 zuRöchlitz in Böhmen | gest d. 27 April 1879.

              3.3.        Wartości przyrodnicze

Ogólny stan zachowania: średni.

Pojedyncze egzemplarze drzew rozmieszczone w przestrzeni cmentarza, z małą ilością krzewów bez warstwy trawnika.

Skład gatunkowy
drzewa	klon pospolity, klon jawor, robinia biała, dąb szypułkowy   za ogrodzeniem: kasztanowiec biały, klon jawor, dąb szypułkowy
krzewy	lilak pospolity
pozostałe	bluszcz pospolity przy nagrobkach i porastający drzewa
starodrzew śr.: 50-100 cm	za ogrodzeniem: kasztanowiec biały, klon jawor, dąb szypułkowy

Brak pomników przyrody oraz rzadkich i okazowych gatunków roślin.

Zagrożenia:

• Brak systematycznej pielęgnacji
• Możliwość żerowania szrotówkakasztanowcowiaczka
• Ubytki wgłębne z objawami próchnicy
• Kolizje z elementami budowlanymi

              3.4.        Wartości kulturowe

Cmentarz jest przede wszystkim świadectwem dawnej epoki, czasów w których Barbarka nie stanowiła części Torunia, miejscem pochówku dawnych dzierżawców nieistniejącego już młyna oraz najbliższych dla dbających o ich groby.

   4.        Wytyczne dotyczące przeprowadzenia prac remontowych, konserwatorskich i ochronnych

              4.1.        Nagrobki

• Konserwacja i ponowne umieszczenie w pierwotnym miejscu metalowego krzyża Heinricha Tilka (przechowywanego w szkole leśnej w Barbarce).
• Konserwacja metalowego krzyża Emilii Tilk.
• Konserwacja metalowych ogrodzeń pól grobowych.

• Podniesienie obramowań nagrobków zapadniętych w ziemię, zasadzenie w ich wnętrzu barwinka lub bluszczu, co stanowi powrót do historycznego sposobu dekorowania nagrobków.

              4.2.        Budynki cmentarne

-

              4.3.        Alejki

• Zastąpienie betonowych podestów prowadzących od wejścia do kaplicy brukiem skromniejszym w formie.

              4.4.        Zieleń

• Opracowanie inwentaryzacji dendrologicznej z gospodarką drzewostanem.
• Usunięcie spalonego korzenia.
• Prowadzenie bieżących prac pielęgnacyjnych.

              4.5.        Pozostałe elementy

-

   5.        Wytyczne dotyczące przeprowadzenia prac inwentaryzacyjnych i informacyjnych

• Konieczność wykonania szczegółowego opracowania historyczno-konserwatorskiego dla całego cmentarza włącznie z wykonaniem fotograficznej dokumentacji najcenniejszych nagrobków.
• Opracowanie i druk odrębnej publikacji poświęconej cmentarzowi
• Opracowanie, wykonanie i umieszczenie przed wejściem na cmentarz tablicy informacyjnej zawierającej m.in. plan cmentarza, rys historyczny, informację o wpisaniu go do rejestru zabytków, dane kontaktowe do zarządcy cmentarza.
• Stworzenie strony internetowej poświęconej cmentarzowi wraz z wyszukiwarką zmarłych.

   6.        Dokumentacja fotograficzna cmentarza

   7.        Bibliografia

              7.1.        Źródła niepublikowane

1. Karta Cmentarza, oprac. H. Grecki, 1994.

              7.2.        Źródła drukowane

1. Księga wieczysta nr TO1T/00079610/3 dostępna w Centralnej Bazie Danych Ksiąg Wieczystych,http://ekw.ms.gov.pl/pdcbdkw/pdcbdkw.html [dostęp: 27.11.2013].

2. Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków - stan na 30 września 2013 r., http://www.nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Zabytki_w_Polsce/rejestr-zabytkow/zestawienia-zabytkow-nieruchomych/stan%20na%2030.09.13/KUJ-rej.pdf [dostęp: 27.11.2013].

              7.3.        Mapy i plany

1. 2977 Thorn, TopographischeKarte (Meßtischblatt) 1:25000, Preuss. Landesaufnahme 1892.

2. Plan z Karty Cmentarza.

              7.4.        Opracowania

-

              7.5.        Artykuły prasowe

-

              7.6.        Inne

1. Geoportal miasta Torunia,http://mapa.um.torun.pl/ [dostęp: 27.11.2013].