Cmentarz rzymskokatolicki, ul. Owsiana 57, tel. 56 610-22-40

   1.        Dane podstawowe

              1.1.        Nazwy cmentarza (dawne i obecne)

Oficjalna nazwa: cmentarz parafialny pw Św. Antoniego. Mieszkańcy zwyczajowo stosują nazwę: cmentarz na Wrzosach.

              1.2.        Rodzaj

Cmentarz wyznaniowy, rzymskokatolicki.

              1.3.        Status

Cmentarz dawny, istniejący, czynny.

              1.4.        Lokalizacja

Cmentarz położony na Wrzosach, przy ul. Owsianej 57, ok. 900 m. na wschód od Szosy Chełmińskiej. Od północy, wschodu i zachodu graniczy z terenami przeznaczonymi pod zabudowę jednorodzinną, a od południa ze wspomnianą ul. Owsianą.

Obszar wydzielony katastralnie - obręb 28, działka ewidencyjna nr 184 o powierzchni 0.53 ha.

              1.5.        Podmiot zarządzający

Własność parafii rzymskokatolickiej pw Św. Antoniego w Toruniu, ul. Św. Antoniego 4, tel. (56) 610-22-40, http://antoni-torun.pl/.

Obszar sklasyfikowany jako zurbanizowane tereny niezabudowane (Bp).

Księga wieczysta nr TO1T/00069501/3.

              1.6.        Wpis do rejestru zabytków

Nie wpisano.

              1.7.        Ustalenia dotyczące cmentarza w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego

Obszar cmentarza objęty jest miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego przyjętego uchwałą Rady Miasta Torunia nr 208/11 z 24 XI 2011 r., w którym figuruje pod symbolem 42.03-ZC1 z następującymi ustaleniami:

1) przeznaczenie:

a) podstawowe: cmentarz,

b) dopuszczalne: obiekty związane z obsługą cmentarza, urządzenia infrastruktury technicznej, zieleń urządzona, obiekty małej architektury;

2) zasady ochrony i kształtowania ładu przestrzennego - zakaz lokalizacji tymczasowych obiektów budowlanych;

3) zasady ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego - maksymalna ochrona

istniejącego drzewostanu;

4) zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej;

a) nakaz zachowania istniejącego cmentarza (w granicach działki nr 184) - ze wszystkimi jego elementami, tj. ogrodzeniem, historycznymi nagrobkami i innymi pochówkami, rozplanowaniem dróg i kwater, okazałym drzewostanem, skupionym przede wszystkim na obrzeżach i przy alei cmentarnej,

b) obowiązek uzgadniania konserwacji historycznych nagrobków, wszelkich prac porządkowo - pielęgnacyjnych drzewostanu (w tym także wycinka drzew) oraz wszelkie prace związane z zagospodarowaniem terenu (np. dotyczące nawierzchni dróg i nowych nasadzeń zieleni, infrastruktury technicznej);

5) wymagania wynikające z potrzeb kształtowania przestrzeni publicznych - zakaz umieszczania wolno stojących nośników reklamowych, z wyłączeniem reklam dotyczących działalności związanej z obsługą cmentarza;

6) parametry i wskaźniki kształtowania zabudowy oraz zagospodarowania terenu - zgodnie z odrębnymi przepisami;

7) granice i sposoby zagospodarowania terenów podlegających ochronie, ustalonych na

podstawie odrębnych przepisów - nie występuje potrzeba określania;

8) szczegółowe zasady i warunki podziału nieruchomości - nie występuje potrzeba określania;

9) szczególne warunki zagospodarowania terenów oraz ograniczenia w ich użytkowaniu - obsługa komunikacyjna terenu z przyległej drogi publicznej, ulicy Owsianej, na warunkach wydanych przez zarządcę drogi;

10) zasady modernizacji, rozbudowy i budowy systemów komunikacji i infrastruktury technicznej:

a) zgodnie z warunkami wydanymi przez gestora sieci,

b) obowiązek zabezpieczenia minimalnej ilości miejsc postojowych - na niezagospodarowanych działkach położonych przy ul. Owsianej 59 - wyznaczonych pod rozbudowę cmentarza;

11) sposób i termin tymczasowego zagospodarowania, urządzania i użytkowania terenów – nie występuje potrzeba określania;

12) stawkę procentową, na podstawie której ustala się jednorazową opłatę, o której mowa w art. 36 ust 4 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym - w wysokości 30%.

   2.        Rys historyczny

Cmentarz dawnej wsi Wrzosy powstał pomiędzy 1892, a 1909 r. na terenie jednego z nieistniejących przysiółków tej wsi - Dreiangel. Włączenie Wrzosów w granice administracyjne miasta Toruń w 1950 r. oraz intensywne przekształcenie się tej części Torunia w największe w Polsce osiedle domków jednorodzinnych spowodowało całkowite zatracenie wiejskiego charakteru cmentarza. W ostatnich latach cmentarz został powiększony o pas terenu położony po jego wschodniej stronie.

   3.        Ocena wartości cmentarza

              3.1.        Wartości architektoniczne

Cmentarz o planie prostokąta, przecięty wzdłuż jedną szeroką aleją, wiodącą od  bramy wejściowej w głąb terenu. Na końcu alei umieszczony drewniany krzyż, a obok niego sygnaturka. Cmentarz ma czytelny, bardzo prosty układ, składający się z wąskich, równoległych rzędów nagrobków, wszystkich (za wyjątkiem pojedynczego rzędu biegnącego wzdłuż dawnego ogrodzenia) skierowanych tablicami w kierunku wschodnim. Otoczono go nowym, metalowym parkanem i wyłożono główną aleję kostką cementową.

Brakuje nagrobków posiadających wyróżniające walory artystyczne. Dominują wyroby z lastryko, współczesne o charakterze masowym.

              3.2.        Wartości historyczne

Najstarszy zachowany nagrobek upamiętnia Stefanię Frankowską (zm. 1937). Starszy dla zmarłej w 1936 r. Agnieszki Żurawskiej, opisany w Karcie  Cmentarza z 1987 r. już nie istnieje. Nieco starsze już z lat 50 XX w.

Zasłużeni pochowani:

●Ks. proboszcz Wacław Michał Grabowski (1888-1961) -  kapłan metropolii wileńskiej, od roku 1946 – 1958 r. duszpasterz parafii św. Antoniego w Toruniu.

●Tadeusz Moniuszko (1926-1980) – żołnierz A.K. ps. „Niemen”.

●Izabela Żurawska (zm. 2005 r.) - żołnierz Armii Krajowej i konserwator zabytków.

Inskrypcje (zachowana pisownia oryginalna):

Co mnie spotkało | Was nie ominie | Ja jestem w domu | A wy w gościnie.

(nagrobek Walerii i Władysława Nowaków)

              3.3.        Wartości przyrodnicze

Ogólny stan zachowania: dobry.

Czytelny układ przestrzenny założenia z zachowanym szpalerem dębów szypułkowych i starannie utrzymaną nowo wprowadzoną zielenią.

Brak pomników przyrody oraz rzadkich gatunków roślin.

Egzemplarzem okazowym jest dąb szypułkowy o średnicy pnia 100 cm.

Zagrożenia:

Brak.

              3.4.        Wartości kulturowe

Cmentarz funkcjonuje w świadomości torunian jako miejsce pochówku ich najbliższych. Widać, że jest to miejsce otoczone ich troską i często odwiedzane, niewielka jest ilość zaniedbanych grobów. Na cmentarzu znajdują się groby rodzinne, które służą od lat 50-tych XX w., i w których chowane są kolejne osoby.

   4.        Wytyczne dotyczące przeprowadzenia prac remontowych, konserwatorskich i ochronnych

              4.1.        Nagrobki

• Wskazane jest, aby wielkość nowych nagrobków była dostosowana do sąsiednich pochówków.
• Warto utrzymać dotychczasową orientację tablic inskrypcyjnych. Pozwoli to zachować panujący porządek.

              4.2.        Budynki cmentarne

-

              4.3.        Bramy i ogrodzenie

-

              4.4.        Alejki

-

              4.5.        Zieleń

• Opracowanie inwentaryzacji dendrologicznej z gospodarką drzewostanem i projektem nasadzeń.
• Prowadzenie bieżących prac pielęgnacyjnych.

              4.6.        Pozostałe elementy

-

   5.        Wytyczne dotyczące przeprowadzenia prac inwentaryzacyjnych i informacyjnych

• Opracowanie, wykonanie i umieszczenie przed wejściem na cmentarz tablicy informacyjnej zawierającej m.in. plan cmentarza, rys historyczny, dane kontaktowe do zarządcy cmentarza.
• Stworzenie strony internetowej poświęconej cmentarzowi wraz z wyszukiwarką zmarłych.

   6.        Dokumentacja fotograficzna cmentarza

   7.        Bibliografia

              7.1.        Źródła niepublikowane

1. Karta Cmentarza, oprac. E. Jaszewska, K. Kotula, 1987.

2. Karta Cmentarza, oprac. H. Grecki, 1994.

              7.2.        Źródła drukowane

1. Księga wieczysta nr TO1T/00069501/3 dostępna w Centralnej Bazie Danych Ksiąg Wieczystych, http://ekw.ms.gov.pl/pdcbdkw/pdcbdkw.html [dostęp: 27.11.2013].

              7.3.        Mapy i plany

1. 2977 Thorn, TopographischeKarte (Meßtischblatt) 1:25000, Preuss. Landesaufnahme 1892.

2. 2977 Thorn, TopographischeKarte (Meßtischblatt) 1:25000, Preuss. Landesaufnahme 1909.

3. Plan z KartyCmentarza.

              7.4.        Opracowania

1.Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Torunia przyjęte uchwałą nr 1032/2006 Rady Miasta Torunia z dnia 18 maja 2006 r., Rys. 04. Zmiany obszaru miasta Torunia na przestrzeni wieków, http://www.bip11.lo.pl/bip_download.php?id=25  [dostęp: 27.11.2013].

              7.5.        Artykuły prasowe

-

              7.6.        Inne

1. Geoportal miasta Torunia,http://mapa.um.torun.pl/ [dostęp: 27.11.2013].

2. Informacje o cmentarzu na stronie parafii pw Św. Antoniego, http://antoni-torun.pl/cmentarz-parafialny/ [dostęp: 27.11.2013].